Günlük Hayat, Teknoloji ve Dijital Dünya, Tüm Yazılar

Beni robotlara emanet edin

, 14 Aralık 2022

35 yarısı etmiyor

Ortalama insan ömrü uzuyor. İnsan ömrü uzadıkça dünya nüfusu yaşlanıyor. Nüfus yaşlandıkça, bakıma muhtaç kişilerin nüfusa oranı artıyor. Bu, halihazırda ihtiyacı karşılamakta zorlanan hasta ve yaşlı bakım hizmetlerini gelecekte daha zor günlerin beklediği anlamına geliyor.

Yeni bir sektör doğuyor

Hem sağlık firmaları, hem de girişimciler, hasta ve yaşlı bakım sisteminin iş yükünü hafifletmek ve ihtiyacı olanlara daha iyi bir hizmet sunabilmek için robotları kullanmanın yollarını arıyorlar. Yavaş yavaş yeni bir iş alanı ortaya çıkıyor: robotik hizmet sektörü.

Japonya Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı, robotik hizmet sektörünün 2035 yılına kadar yıllık olarak 4 milyar dolar seviyesine çıkmasını bekliyor – şimdiki değerin 25 katı. Japonya, dünyada en yüksek sayıda kalifiye bakım personeline ihtiyaç duyan ülke. İhtiyacı aynı seviyede olmasa da, Avrupa ve ABD de destek robotlarının gelişimine önem veriyor.

Robotlar görev başına

Başta geriatrik hastalar olmak üzere, robotların insanlara verdiği hizmetler genellikle şu üç kategoriden birine giriyor:

getir-götür işleri
iletişim
duygusal destek

Bu hizmetler için farklı ebatlarda, görünümlerde, farklı işlevlere sahip çeşitli robotlar tasarlanmış. Yine de bu robotların tamamında ekran, kamera, mikrofon ve hoparlör bulunuyor. Çoğu tekerlekli. Hepsi son derece kibar!

Tekerlekli video konferans: Anybot

Mesela Anybot, mucitlerinin deyimiyle ‘tekerlekli bir video konferans cihazı’. Neredeyse bir insan boyundaki bu robotumsu makine, internet tarayıcısı üzerinden bağlanıp kullanılabilen tekerlekli bir avatar. Yani bu makinalar sayesinde farklı yerlerde bulunabiliyorsunuz. Kullanıcılar bilgisayarlarının klavyelerindeki tuşlarla robotu mekan içinde hareket ettirebiliyorlar. Böylece toplantı salonundaki bir görüşmeye katılıp sonra üretim tesislerini gezebiliyorlar. Evinizde çocuğunuza bakması, yerinize toplantıya katılması için 10,000 dolar vermeniz yeterli.

Anybot bir insana yerden bir şeyi almasını söylüyor. Kendi sitelerinde bu görseli kullanmışlar.

Çok işlevli bir asistan: Care-o-bot

Care-O-bot, sağlık kurumlarında hasta bakıcılara destek olabilecek, otellerde resepsiyon ya da oda servisinde çalışabilecek, evde mutfakta, temizlikte bize yardım edebilecek bir robot. Yetenekli kolları ile tepsi taşıyor, raftan eşya alıp koyuyor, istediğiniz şeyleri getiriyor. Yüzü aynı zamanda dokunmatik bir ekran. Bu ekranda, mesela, yemek tarifleri gösterebiliyor. Taban bölümü ayrılarak yük taşımak için de kullanılabiliyor. Kullanıcıların akıllarını formda tutmak için hafıza oyunları oynamak da, Care-O-bot’un sunduğu imkanlardan.

Care-o-bot hastene kullanımına örnek. Robot bir yandan tepsi içinde ilaçları tutarken, bir yandan da ekranında doktora hastanın hayati değerlerini gösteriyor. — Care-o-bot’un hastenede kullanımına örnek. Robot bir yandan tepsi içinde ilaçları tutarken, bir yandan da ekranında doktora hastanın yaşam bulgularını gösteriyor.

Bir başucu robotu: Dinsow

Biraz daha küçük ve az hareketli olan Dinsow ise Japonya’da, özellikle yaşlı bakımı ve desteği için tasarlanmış. Dinsow ilaç saat ve dozlarını hatırlatma, doktorla telekonferans, otomatik telefon cevaplama ve içerik görüntüleme gibi özelliklere sahip. Küçük ebatlarına rağmen fiyatı 2500 dolar.

Dinslow robotu, yaşlı bir kadının baş ucunda duruyor.

Sağlık danışmanı: Mabu

Mabu, kucağında tablet taşıyan, sevimli yüzlü bir robot. İlaçların hatırlatılması, sağlık durumu takibi ve insanların yüzünden duygu durumu okumak gibi yetenekleri var. Ara sıra kırptığı gözleri ile, özel alıcıları ve yüz tanıma sistemi sayesinde konuşurken gözlerinizin içine bakabiliyor.

Mabu, yüz tanıma sistemi sayesinde gözleriyle gözünüzü takip edebiliyor.

Gündelik kolaylıklar: Elli-Q

Yine özellikle yaşlılar için tasarlanan bir başka yardımcı robot da Elli-Q. Gündelik işlerin bir kısmını kolaylaştırmayı hedefleyen robot, kişiselleştirilmiş sağlık önerileri sunuyor, çevirim içi içeriğe erişim sağlıyor ve aile ile -tercihe bağlı- kontrol görüşmelerine imkan veriyor. Aslında Elli-Q’ya yaşlılar için bir sanal asistan diyebiliriz. Apple’ın Siri’sine, lambaya benzeyen bir kafa takın, yanına da bir iPad koyun, oldu size Elli-Q.

Elli-Q, oynar ve ışıklı kafası, çıkarılabilir tableti ile yeni seri bir sanal asistan.

Tereyağından kıl çeker gibi kan alma

Robotların tekrarlı işleri usanmadan yapmaları, hızları ve az hata yapmaları, onları sağlık alanının farklı görevleri için gündeme getiriyor. Hastanelerde hemşirelerin yerine getirdiği kan alma, yaşam bulguları kontrolü, hijyen sağlama gibi rutin işlerin bir kısmının robotlara devredilmesine çalışılıyor. Böylece hemşireler insan ilgisi ve insiyatifi gerektiren konulara daha fazla zaman ayırabilecekler. Bu amaçla geliştirilen Veebot, hastaların yaşam bulgularını kontrol edebildiği gibi, onlardan kan da alabiliyor. İnfrared ışık ve görüntü analiz teknolojisiyle doğru damarı bulmakta hiç zorlanmıyormuş.

Veebot, hastaların hayati belirtilerini kontrol edebildiği gibi, onlardan kan da alabiliyor. — Veebot, hastaların yaşam bulgularını kontrol edebildiği gibi, onlardan kan da alabiliyor. İnfrared ışık ve görüntü analiz teknolojisiyle doğru damarı bulmakta hiç zorlanmıyormuş.

Evcil robotlar

İnsanların ihtiyaçlarının yalnızca fiziki olanlarla sınırlı kalmadığının farkına varan bilim-teknoloji dünyası, duygusal ihtiyaçlara yönelik bir robot üretmekte de gecikmemiş.

Paro, terapi amaçlı kullanılan bir robot. Beyaz, yumuşak tüyleriyle yavru bir fok görünümünde. Dokunma, ışık, ses, ısı ve duruş sensörleriyle, ana uygun tepkiler verebiliyor. Hastaların ve hasta bakıcıların stresini azaltmak, hasta ve bakıcı arasında etkileşimi ve motivasyonu artırmak, gevşemeye yardımcı olmak gibi faydaları var. Bunlar yetmiyormuş gibi, “Dünya’nın en terapötik robotu” ünvanıyla Guinness rekorlar kitabına da girmiş.

Paro robotlar stresini azaltıyor, etkileşimi ve motivasyonu artırıyor.

Hani maymunlu bir deney vardı

Bunların hepsi iyi güzel de, özellikle yumuşak tüylü Paro’yu gördükten sonra, insanın ister istemez aklına Amerikalı psikolog Harry Harlow’un 1950’lerde maymunlar üzerinde yaptığı deneyler geliyor. Hatırlayacaksınız Harlow, doğar doğmaz annelerinden ayırdığı maymun yavruları üzerinde anne sevgisi olgusunu araştırmıştı. Deneyinde, biri telden yapılmış, süt veren, diğeri yumuşak kumaştan yapılmış ama süt vermeyen iki anne maketi kullanmıştı. Öksüz maymunlar, acil beslenme ihtiyacı dışında hemen her anlarını yumuşak anne maketinin kucağında geçirmişlerdi.

Harlow'un maymunu — Harlow, maymunların korku anındaki tepkilerini gözlemlemiş, maymunlar korktukları her seferinde yumuşak kumaştan yapılan maket annenin ‘kucağına’ kaçmıştı.

Harlow, maymunları gerçek annelerinden mahrum bırakarak eziyet ettiği ileri sürülerek eleştirilmişti. Peki bir düşünelim; yukarıda bahsedilen bakıcı-yardımcı robotlar aslında günümüzün önemli bir sosyal problemine işaret etmiyor mu? Harlow maymunlara anne sevgisi yerine yumuşak bir maket veriyordu. Bizler de, yaşlılara ve hastalara ihtiyaç duydukları samimi ilgi yerine yumuşak tüyle kaplı robotlar veriyoruz. Sizce de burada bir terslik yok mu?

Robotlar, her halükarda, geliyor

Robotlar, ameliyathaneden oturma odasına, fiziksel bakım alanında yeni görevler alıyorlar. Amaçları mekan zorluklarını ve personel eksikliklerini aşmak, yerine göre psikolojik destek sağlamak. Çalışkan, kanaatkar ve sebatlı tutumları ile işlerini iyi yapıyorlar.

Ancak işlerini iyi yapmaları, o işi onların yapmasının iyi olduğu anlamına gelmiyor. Vancouver’lı Gerontolog ve Klinik Eğitimci Susan Madlung, “Yaşlıların sosyal izolasyonları, günümüzde önemli bir problemdir” diyor ve ekliyor: “Bakım hizmetlerinde robotların kullanılması, durumu daha da kötüleştirebilir.”