Yapay zekâ ifadesini her gün defalarca kullanmaya başladık. Hem yapay hem de zekâ kelimelerine aşina olduğumuz için yapay zekânın ne anlama geldiğini bildiğimizi düşünüyoruz (Aşağı yukarı akıllı bilgisayar gibi bir anlamda kullanıyoruz). Ancak kimilerimiz kendimizi yokladığımızda, kavramın zihnimizde tam oturmadığını fark edebiliriz. Misal, yapay zekâ tam olarak ne demektir? Yapay zekâ ile yapay zekâ modeli aynı şey midir? Makine öğrenimi nedir? Peki yapay sinir ağı yazılım mıdır donanım mıdır? Dil modeli, doğal dil işleme, bunlar ne demektir? Sohbet robotu vb.?
Bu soruların yarıdan fazlasına kendinize güvenerek cevap veremiyorsanız, aşağıdaki yazı işinize yarayabilir.
En temelden başlayalım: Zekâ nedir ve yapay zekâ ile nasıl bir ilişkisi vardır?
Zekâ
Zekâ, insandaki düşünme, gerçekleri algılama, akıl yürütme, yargılayıp sonuç çıkarma yeteneği ve anlama gücüdür.
Yapay Zekâ
Yapay zekâ, bir bilgisayarın çeşitli faaliyetleri, zeki canlılara benzer şekilde yerine getirme kabiliyetidir (Burada zeki canlılar ile aslında insanları kast ediyoruz da tevazu gösteriyoruz). Yapay zekâ, akıllı makineler yaratma alanındaki en genel kavramdır.
…
Genel çerçeveyi belirlediğimize göre, artık temelden yukarı doğru ilerleyebiliriz. Yapay zekâ çalışmalarının başlangıç noktası makine öğrenimidir.
Makine Öğrenimi
Makine öğrenimi bir araştırma dalıdır. Girilen veriyi inceleyerek açıkça tarif edilmediği halde bir işin nasıl yapılacağını öğrenebilen algoritmalar geliştirme üzerine çalışır. Bu algoritmalara makina öğrenimi algoritması adı verilir.
Derin Öğrenme
Derin öğrenme, büyük miktardaki veriyi işleyerek, tekrarlayan karmaşık desenleri, ilişkileri tespit ve analiz etmek için yapay sinir ağlarını kullanan bir makina öğrenimi türüdür.
Makina Öğrenimi Algoritması
Makine öğrenimi algoritması, bilgisayara verileri kullanarak nasıl öğreneceğini anlatan bir dizi talimattır. Verileri incelemek, kalıpları öğrenmek ve tahminler yapmaktan sorumludur. Makine öğrenimi algoritması yapay zekâ modelinin ‘beyni’dir.
Yapay Sinir Ağı
Yapay sinir ağları, insan beyninden esinlenen bir tür makine öğrenimi algoritmasıdır. Bir hesaplama modeli olan yapay sinir ağları, nöron hücreleri gibi birbirine bağlı düğümlerden oluşur. Her düğüm az miktarda veriyi işlemekten sorumludur. Düğümler birbirlerine, nöronlar arasındaki sinapslara benzer köprülerle bağlıdır. Köprülerin gücü, yapay sinir ağının eğitiminde kullanılan veri tarafından belirlenir.
Yapay Zekâ Modeli Eğitimi
Yapay zekâ modeli eğitimi, bir makine öğrenimi algoritmasına kalıpları tanımayı, veriye dayalı tahminde bulunmayı ve karar vermeyi öğrenmesi için ihtiyaç duyulan veriyi yükleme sürecidir. Eğitim, sürecin çıktısı olan yapay zekâ modelinin performansını iyileştirmek için kullanılır.
Yapay Zekâ Modeli
Yapay zekâ modeli, verileri analiz etmek ve karar vermek için kullanılan bir dizi matematiksel denklem ve algoritmadır. Yapay sinir ağı (makina öğrenimi algoritması), veri ile eğitilerek bir yapay zekâ modeli haline gelir. Yapay zekâ modeli, eğitim sürecinin çıktısıdır.
Burada basit, güzel ve açıklayıcı bir formüle ulaşmış olduk. Yazalım:
Yapay sinir ağı
(Makine öğrenim algoritması)
+
Veri
(Eğitim)
=
Yapay zekâ modeli
Dil Modeli
Dil modeli, yapay zekânın bir dilin yapısal ve gramatik kurallarını anlamak ve üretmek için kullandığı algoritmadır. Bu bakımdan yapay zekâ modellerinin metin işleme konusunda uzmanlaşmış bir alt grubu olduğu söylenebilir. Dildeki kelimeler arasındaki istatistiksel ilişkileri temsil eder. Bir kelimenin veya cümlenin ne kadar olası olduğunu tahmin eder ve metin oluştururken bu olasılıkları kullanır. Doğal dil işlemede metin sınıflandırma, isim tanıma, duygu analizi ve makine çevirisi gibi çeşitli görevleri gerçekleştirmek için kullanılır.
Doğal Dil İşleme
Doğal dil işleme, bir insan dilinin kurallı yapısının çözümlenerek bilgisayar tarafından anlaşılması, yorumlanması ve üretilmesidir. Yazılım, metin verilerini işlemek ve analiz etmek için dil modellerini kullanır. Mesela, Word programındaki imla düzeltme aracı, yazılan metni çözümleyerek dil kurallarını denetleyen bir doğal dil işleme yazılımıdır. Gerçekten!
Sohbet Robotu (ChatBot)
Sohbet robotu, metin veya konuşma yoluyla insan benzeri bir etkileşim ya da konuşma simülasyonu yapmak üzere tasarlanmış bir bilgisayar programı veya yapay zekâ sistemidir.
Sohbet robotları, doğal dil işleme (NLP) tekniklerini kullanarak kullanıcı girdisini anlama ve yorumlama yeteneğine sahiptir. Dil modelleri kullanarak kullanıcı istemlerine uygun yanıtlar üretir.
Malum, an itibarıyla en popüler sohbet robotu ChatGPT’dir.
…
Sohbet robotu bahsi ile makine öğreniminden başlayan yolculuğumuzu tamamlamış olduk. Yazımızı, değindiğimiz kavramları ilişkilerine göre sıralayan, göz alıcı bir liste ile sonlandıralım:
- Makine Öğrenimi
- Derin Öğrenme
- Makina Öğrenimi Algoritması
- Yapay Sinir Ağı
- Yapay Zekâ Modeli Eğitimi
- Yapay Zekâ Modeli
- Dil Modeli
- Doğal Dil İşleme
- Sohbet Robotu (ChatGPT)
